Gánh nặng quê nghèo: Những giọt nước mắt trong chiến dịch thu
ngân sách
Hoàng Anh - Thiện Nhân
Sản
xuất khó khăn, nông dân một số nơi viết đơn xin trả ruộng. Nhà nước
đã và đang bằng mọi cách ban hành các chính sách hỗ trợ người nông
dân sống được trên đồng ruộng của mình. Vậy mà ở tỉnh Hà Tĩnh, hạt thóc, ruộng
lúa phải gánh chịu quá nhiều khoản thu vô lý khiến nông dân như kiệt quệ.
Các khoản thu đang trở thành gánh nặng đối với người nông dân Can
Lộc
Loạt bài này, không chỉ sẻ chia với những khó khăn người nông dân đang
phải đối mặt mà còn nhằm mục đích làm rõ tính pháp lý của các khoản thu, phần
nào trả lời cho câu hỏi: Sao phải thu nhiều đến thế? Thu để làm gì? Vì sao nông
dân không sống nổi với ruộng đồng?…
Rất nhiều xã ở huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) chọn thời điểm sau thu
hoạch mỗi mùa vụ để mở ra chiến dịch thu nộp ngân sách (thường gọi là thu sản).
Nông dân, trăm thứ trông vào đồng ruộng, nhưng thóc lúa chỉ về kịp đến sân,
tuốt sạch, phơi phóng xong thì vừa hết, chẳng mấy hạt được vào bồ…
Bán
sạch lúa không đủ tiền nộp sản
Giữa mùa hạ ở Thường Nga, một xã nghèo miền thượng Can Lộc, trời
xanh ngằn ngặt, nắng như thiêu như đốt. Nắng chết cỏ chết cây, đất đai, ruộng
đồng đanh lại, cảm giác như bị cả một lò lửa khổng lồ nung đốt. Vạn vật cỏ cây,
con người im lìm chịu trận.
Duy chỉ có tiếng loa truyền thanh từ trụ sở UBND xã vẫn cứ đều đặn
hoạt động hết công suất. Giọng cán bộ truyền thanh giục giã, vang vọng, đanh
thép len lỏi khắp trong làng, ngoài xóm, ra đến tận ngoài đồng vẫn còn nghe rõ:
UBND xã yêu cầu nhân dân hoàn thành nghĩa vụ đóng nộp trong ba ngày chiến dịch.
Đã thành lệ, từ mấy chục năm nay, cứ sau kỳ thu hoạch vụ mùa, xã Thường
Nga lại huy động toàn thể nhân dân đóng nộp ngân sách. Việc thu nộp sản phẩm
thành cả một chiến dịch. Năm nay chiến dịch “nổ” ra vào ngày 22/6. Ngày 20/6,
Chủ tịch UBND xã Thường Nga Đường Trọng Hữu ký duyệt phương án thu nộp, ngày
21/6 các phương án về đến thôn, không kịp họp dân thông qua, ngay ngày hôm sau
chiến dịch đã bắt đầu. Hạn chỉ trong vòng 3 ngày nhân dân phải đóng nộp đầy đủ,
nhà nào thiếu, dù chỉ một cân thôi cũng phải chịu nộp phạt thêm 5%.
Thực hiện chiến dịch thu nộp, mỗi hộ dân Thường Nga phải gánh hai phần
đóng góp. Phần thu của xóm và phần thu của xã. Ở xóm bao gồm các khoản thu nội
đồng, thu bê tông, thu hội quán…
Phần thu tại xã gồm: Thu quỹ giao thông thủy lợi phục vụ sản xuất,
thu thầu hợp đồng, thu phí vườn đồi, phí kinh doanh chưa đến mức thu thuế
tháng, thu HTX môi trường, quỹ khuyến học, hai loại quỹ, quỹ đền ơn đáp nghĩa,
quỹ QPAN, phạt quân sự, kế hoạch hóa, thuế đất phi nông nghiệp…
Đòn “qui định” 5% xem chừng rất hiệu quả. Mặc cái nóng nung đốt,
mặc những hạt thóc sau thu hoạch chưa kịp đổ bồ, nông dân Thường Nga cắn răng
đem bán với giá khoảng chừng 5,5 nghìn đồng/kg để nộp sản đúng thời hạn. Không
ít nhà phải bán sạch mới có tiền để nộp.
Xóm Văn Minh trưa hè chang chang nắng, giọng một người đàn bà vừa khắc
khổ vừa bức xúc, ngắc nghẹn kêu gào nghe chừng rất thảm thiết: Ông Ngụ ơi là
ông Ngụ ơi. Người ta lừa ông mà ông không biết. Ông chở đi của tui ba tạ thóc
mà chở về có hai tạ bảy. Như ri thì lấy mô đủ tiền nộp sản ông ơi.
Gia đình ông Ngụ bà Hương có 8 sào ruộng, 6 nhân khẩu. Để có đủ
cái ăn, mỗi vụ, ngoài phần ruộng được chia ông bà còn phải đấu thêm 3 sào của
những gia đình chán ruộng. Quần quật đến nỗi, mùa gặt, nửa đêm bà Hương phải
đeo ắc quy gắn bóng đèn để ra đồng. Vậy mà thóc lúa cũng không đủ chi phí đầu
tư và nộp sản.
Suốt cuộc trò chuyện, bà Hương liên tục khóc. Nhất là khi chúng
tôi nhìn vào phương án thu của gia đình họ. Phần thu của xóm hết 558 nghìn đồng,
phần thu của xã hết 928 nghìn đồng. Chưa phải thuộc diện nhiều so với các hộ
khác, nhưng để có tiền đóng nộp họ phải bán hết những hạt thóc cuối cùng.
Trong nhà bà Hương hiện còn 5 tạ thóc. Ngoài hai tạ trừ ăn, ba tạ
bán không đủ tiền trả nợ. Tiền lồng, tiền tuốt nợ từ vụ trước, gặt về, chủ nợ
lăm le đến đòi mấy lần rồi nhưng lần nào bà cũng khóc xin khất để “ưu tiên” nộp
sản cho xã trước “không người ta réo tên trên loa, người ta phạt 5%, người ta
cắt giao dịch giấy tờ, quá tội”. Hai tạ thóc “qui hoạch” cất ăn xem chừng cũng
phải bán luôn vì nợ đòi gắt quá.
Tiếng là 6 khẩu, nhưng hầu như chỉ có ông bà lao động. 4 đứa con, ngoại
trừ đứa con gái thứ đã lấy chồng vào Quảng Bình, ba đứa còn lại không tật này
cũng bệnh khác. Người con gái đầu tên Phan Thị Thích (35 tuổi), tính ẩm ương,
mỗi lần lên cơn đều vác gậy rượt bà Hương đánh. Bệnh tình ngày một nặng nhưng
không có tiền chữa trị.
Thằng con út, hết đau gan lại gặp tai nạn giao thông, của nả trong
nhà vốn không mấy thứ có giá trị lần lượt phải đem bán hết. Bây giờ nó bỏ nhà
đi biệt xứ, không rõ ở đâu.
Căn nhà trống tơ hơ, gần như không còn lấy một thứ gì khả dĩ bán
thêm được nữa. Khoản nợ 60 triệu tiền vay ngân hàng hai ông bà phải nai lưng làm
thuê, ông đi phụ hồ, bà buôn ve chai không đủ tiền trả lãi.
Bà Hương người khô quắt, hai tai nghễnh ngãng, tay chân gặp hôm
trở trời bước đi không nổi. Ông Ngụ có sức nhưng chậm đầu óc, chỉ làm được những
việc chân tay, ai thuê gì làm nấy, trả công bao nhiêu cũng gật đầu.
Bà Lê Thị Hương liên tục khóc khi kể về các khoản thu
Hai lao động chính dù quá tuổi, còm cõi nhưng cứ phải nai lưng ra
mà gánh đủ các khoản thu. Đứa cháu ngoại trong Quảng Bình ra chơi mấy hôm nay
nhưng ông bà chưa kiếm được đồng bạc nào để đãi nó miếng thịt.
Nếu hạch toán chi li thì trường hợp bà Nguyễn Thị Tuyết ở xóm Tây
Bắc mới thật sự thê thảm. Bà Tuyết già cả, neo đơn, bấu víu vào một sào năm thước
ruộng khó giao để sống. Nhưng không sống nổi. Mỗi vụ, chỉ riêng tiền đầu tư
cũng mất hơn một triệu đồng, thu được hơn tạ thóc. Nếu nộp sản cho xã (gần 300
ngàn đồng) trả đủ tiền đầu tư (hơn một triệu đồng) thì không có ăn.
Đấy là chưa kể phần thu của xóm. Bà Tuyết còn nợ 14 nghìn đồng
trong phần xóm thu kiểu như nợ xấu, trả rất khó khăn. Chán quá nhưng bà không dám
bỏ ruộng mà nhờ đứa cháu làm rồi nộp tiền sản thay. Ở xã Thường Nga, làm hay
không cũng phải đóng vì các khoản được tính theo đầu sào.
Nhiều khoản thu người dân không biết
Xã Thường Nga có 1.381 ha đất tự nhiên, trong đó có 380 ha đất
trồng lúa (99% đất 2 vụ lúa). Hàng năm, sau vụ thu hoạch, UBND xã phát đến từng
hộ dân một thông báo về chỉ tiêu đóng nộp các khoản cho xã và thôn. Đáng chú ý
là khoản thu theo hạng đất. Vì đây là khoản thu có số lượng lớn nhất và cũng là
nỗi khiếp đảm nhất của người trồng lúa mỗi khi nhận được thông báo này.
Phương án thu các loại quỹ, thuế, phí năm 2015 tại xã Thường Nga
|
Mấy chục năm rồi, nhiều hộ
dân ở Thường Nga vẫn còn lưu giữ phương án thu nộp sản phẩm của gia đình họ.
Anh Nguyễn Hải Đường, ở thôn Đất Đỏ nói với tôi: Hàng chục năm trước,
mỗi lần đến chiến dịch, lúa tươi gặt về mới chỉ đến sân người ta đã ập đến
gạt phần rạ đi mà xúc để đủ chỉ tiêu.
Bây giờ có khá hơn là xã vận động người dân tự mang lên điểm thu nộp nhưng về bản chất nhiều gia đình vẫn phải bán sạch lúa, thậm chí là vay mượn để mà đóng đậu. Em gái tôi từng nghĩ quẩn: Hay em ra đường cho xe tông chết đi để nhà ta lấy tiền đền mà nộp sản? Ký ức hãi hùng về chiến dịch thu sản vẫn còn ám ảnh người nông dân xứ này hàng chục năm nay. |
Theo đó, UBND xã Thường Nga phân định ra các hạng đất rồi ấn cho
từng hạng đất một mức thu. Xin đơn cử một số năm gần đây để thấy rõ điều này.
Từ năm 2010 đến năm 2013, UBND xã đặt ra mức thu cho từng hạng đất
như sau: Đất hạng 3 thu 15kg/sào; đất hạng 4 thu 13,5kg/sào; đất hạng 5 và khó
giao thu 11kg/sào. Năm 2014, mức thu ấy vẫn giữ nguyên theo đầu sào. Tuy nhiên
thông báo của xã không ghi là hạng đất mà ghi: phân loại đất tốt và đất
trung bình.
Năm 2015 được coi là đỉnh điểm bức xúc của người dân khi nhận được
thông báo do UBND xã gửi xuống. Lý do người dân bức xúc vì lần đầu tiên thấy
một loại quỹ với tên gọi rất lạ.
Đồng nghĩa với việc, loại quỹ này người dân chưa một lần được phổ biến
trong bất kỳ một cuộc họp thôn. Ngay cả khi chúng tôi hỏi cán bộ, đảng viên, kể
cả những người từng có nhiều năm làm lãnh đạo xã vẫn không hiểu về tên gọi của
loại quỹ này. Đó là Quỹ giao thông thủy lợi phục vụ sản xuất.
Đây là loại quỹ có mức thu lớn nhất, gấp 14 – 15 lần so với tổng
số tiền của 5 loại quỹ được phép vận động thu theo quyết định của UBND tỉnh thể
hiện trong giấy thông báo.
Trưởng thôn Chùa Hội, ông Trần Việt Hà thừa nhận, giá lúa rẻ,
nhiều gia đình bán hết vẫn không đủ tiền nộp sản. Về khoản thu “Quỹ giao thông thủy
lợi phục vụ sản xuất” ông trưởng thôn cũng chỉ hiểu lơ mơ, dân tình hỏi nhiều
nhưng không giải thích được.
Hơn nữa, trước lúc nộp cũng không kịp họp dân vì thời gian xã giao
quá gấp. Nói là tiếp xúc cử tri, lấy ý kiến người dân để vận động thu nộp,
nhưng trong các biên bản họp thôn đều không hề đề cập đến các khoản thu trong
“chiến dịch thu nộp ngân sách”.
Trưởng thôn còn ú ớ, huống hồ là dân. Chúng tôi có mặt ở trụ sở
UBND xã Thường Nga cuối buổi chiều 24/6/2015, buổi cuối cùng trong chiến
dịch thu ngân sách. Rất nhiều người dân đóng nộp xong cầm biên lai thu tiền ra
về vẫn không hiểu họ vừa đóng cho xã khoản gì?
H. A. – T. N.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment