Những hạn chế trong quan hệ Việt – Mỹ bộc lộ qua chuyến
viếng thăm của nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản
13/07/2015
Shawn W. Crispin
Những hạn chế trong quan hệ Việt – Mỹ bộc
lộ qua chuyến viếng thăm của nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản [ 6:47 ] Hide
Player | Play in Popup | Download
Tác giả: Shawn W. Crispin
Người dịch: Trần Văn Minh
Chuyến
đi mới đây không quan trọng như một số người mô tả.
Phải chăng chuyến thăm ngoại giao của ông Nguyễn Phú Trọng, lãnh
đạo tối cao của Việt Nam, tới Washington, trong đó có một cuộc gặp tại Tòa Bạch
Ốc với Tổng thống Barack Obama, quan trọng như đã được tường thuật? Những cái
tít đã đồng loạt tung hô chuyến viếng thăm của ông Trọng, người đứng đầu đảng
Cộng sản lần đẩu tiên đến Hoa Kỳ, như là một cái mốc lịch sử làm sâu sắc hơn sự
hòa giải và phát triển mối quan hệ giữa hai kẻ từng là đối thủ trận địa.
Tuy nhiên, ngoài những chi tiết ngoại giao, ông Trọng trở về Hà
Nội với vài nhượng bộ quân sự quan trọng ở thời điểm nhu cầu chiến lược cấp bách,
gồm sự thiếu tiến triển trong việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát
thương trong nhiều thập niên qua của Washington, đặt ra cho chế độ cộng sản
Việt Nam với thành tích nhân quyền kém cỏi. Obama nới lỏng lệnh cấm năm ngoái,
cho phép Việt Nam tiếp cận trang thiết bị hàng hải không sát thương mà cho đến
nay chỉ có tác dụng rất ít trong việc kiềm chế sự quyết đoán ngày càng gia tăng
của Trung Quốc ở Biển Đông. Các nhà phân tích dự kiến việc dỡ bỏ lệnh cấm vũ
khí sát thương sẽ được làm nổi bật trong chương trình nghị sự và có thể thậm
chí được công bố trong chuyến thăm cấp cao của ông Trọng.
Thay vào đó, các thỏa thuận đạt được từ cuộc họp là làm gia tăng ‘quan
hệ đối tác toàn diện’ đa phần mang tính tượng trưng được khởi xướng vào năm
2013. Theo một tuyên bố của Tòa Bạch Ốc, hai nhà lãnh đạo đã đạt được thỏa
thuận cụ thể về tránh đánh thuế hai lần, hợp tác về các mối đe dọa đại dịch, an
toàn hàng không và giáo dục. Họ cũng cam kết hợp tác trong nhiều vấn đề khu vực
và toàn cầu, bao gồm thiên tai, nạn buôn bán động vật hoang dã và bảo vệ nguồn
nước, và làm việc hướng tới hoàn tất Hiệp định Thương mại Xuyên Thái Bình Dương
càng sớm càng tốt.
Về mặt quân sự, hai bên đồng thuận với bản ghi nhớ mở đường hợp
tác cho sự tham gia của Việt Nam trong tương lai vào các hoạt động gìn giữ hòa
bình của Liên hiệp quốc. Được hiểu là bản ghi nhớ sẽ dẫn tới những huấn luyện
nhân quyền cho người lính Việt Nam. Báo The New York Times cũng tường thuật các
thỏa thuận mơ hồ về “đồng sản xuất” công nghệ và thiết bị quốc phòng chưa được
tiết lộ, cũng như các hoạt động hải quân chung sâu rộng hơn nữa. Tuyên bố của
Tòa Bạch Ốc cho biết, hai bên đang lo ngại về diễn biến gần đây ở Biển Đông,
nhưng nhận thấy sự cần thiết phải “kiềm chế những hành động gây căng thẳng” và
chống lại hành động “ép buộc, đe dọa, và sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực”.
Các thỏa thuận quốc phòng được công bố trong chuyến thăm của ông Trọng
sẽ không đẩy mạnh đáng kể khả năng triển khai sức mạnh hoặc răn đe của Việt Nam
trong bối cảnh các tranh chấp lãnh hải đang gia tăng với Trung Quốc. Công cuộc
xây dựng đảo của Trung Quốc ở Biển Đông, nếu phát triển thành căn cứ quân sự
với các phi đạo, sẽ tiêu biểu cho mối đe dọa cấp thời và rõ ràng cho vị trí
chiến lược của Việt Nam. Trong một hành động khiêu khích có tính toán, Trung
Quốc lại triển khai hồi cuối tháng Sáu dàn khoan dầu HD 981 tại vùng biển mà cả
Bắc Kinh và Hà Nội tuyên bố chủ quyền. Một sự điều động tương tự như của giàn
khoan này hồi năm ngoái đã dẫn đến các cuộc đụng độ trên biển và các cuộc bạo
động chống Trung Quốc gây chết người ở Việt Nam.
Được biết, Hà Nội ước muốn có máy bay do thám P-3 Orion do Mỹ sản xuất,
máy bay vô tuyến và tàu tuần tra cao tốc được trang bị súng ống để đối phó với
Trung Quốc – tất cả những thứ này vẫn còn bị cấm bán theo lệnh cấm vận vũ khí
hiện nay. Một bài báo gần đây của Reuters trích dẫn “nguồn tin công nghiệp” cho
biết, Việt Nam đã thảo luận với bộ phận quốc phòng của hãng Saab của Thụy Điển,
Airbus của Âu Châu và Boeing của Mỹ để mua máy bay phản lực, máy bay tuần tra và
máy bay vô tuyến dân sự. Ông Trọng đã chứng kiến chiếc máy bay thương mại
Boeing Dreamliner 787 được giao cho Việt Nam trong chuyến thăm Washington của
ông; Airbus vừa công bố kế hoạch thành lập các nhà máy sản xuất tại Việt Nam.
Duy trì lệnh cấm vận một phần là câu trả lời cho hồ sơ nhân quyền
vẫn còn tệ hại của Hà Nội. Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, một nhóm vận động có
trụ sở tại Mỹ, cho biết, có ít nhất 150 tù chính trị hiện đang bị giam cầm.
Nhiều người trong số những nhà hoạt động bị kết án về tội chống phá nhà nước do
biểu tình chống sự xâm lấn lãnh thổ của Trung Quốc hoặc các thủ thuật kinh
doanh bóc lột. Obama nói với các phóng viên, ông đã thảo luận “thẳng thắn” với
ông Trọng về các vấn đề nhân quyền, nhưng không có dấu hiệu của một bước đột
phá. Trong nhiều năm qua, hai bên thường xuyên tham gia vào các cuộc đối thoại
nhân quyền, phần nhiều là không có hiệu quả. Các quan chức Việt Nam vẫn liên
tục khẳng định họ không có tù nhân lương tâm.
Một số báo cáo mô tả sự phóng thích luật sư nhân quyền được Hoa Kỳ
đào tạo, ông Lê Quốc Quân, vào cuối tháng Sáu để chiều lòng Washington, nhưng
nhà hoạt động đã chịu đủ bản án 30 tháng của ông. Việc phóng thích trước thời
hạn nhà hoạt động chống Trung Quốc Nguyễn Văn Hải, một blogger nổi tiếng, được
biết với tên Điếu Cày, hồi tháng Mười năm ngoái, đã được một số nhà phân tích
xem như một sự trao đổi đáp ứng với việc tiếp cận tàu tuần tra biển của Mỹ.
Obama đã công khai kêu gọi trả tự do cho blogger độc lập này và tiếp đón ông ấy
tại Tòa Bạch Ốc sau khi ông được phóng thích và sang Mỹ sống lưu vong.
Cuộc gặp giữa hai ông Obama-Trọng cũng không làm tiến triển thêm
lời kêu gọi của Mỹ để có sự tiếp cận ưu đãi đối với cảng biển nước sâu Vịnh Cam
Ranh của Việt Nam. Reuters đưa tin hồi tháng Ba rằng Washington đã yêu cầu Hà
Nội ngừng cho Nga sử dụng cơ sở chiến lược quan trọng sau khi máy bay ném bom
của Nga đã sử dụng nó để tiếp nhiên liệu trong khi bay vòng quanh một căn cứ
không quân của Mỹ trên đảo Guam.
Phù hợp với chính sách “ba không”, không liên
minh với nước ngoài, không cho nước ngoài đặt căn cứ hoặc không dựa vào nước
này để chống nước kia, được nhiều người xem như là sự nhượng bộ Trung Quốc,
Việt Nam đã từ chối yêu cầu nhiều lần của Mỹ về quyền sử dụng ưu đãi của nước
ngoài đối với cơ sở này, theo tin tức.
Với lệnh cấm vận của Mỹ vẫn nằm yên tại chỗ, Việt Nam sẽ phải tiếp
tục dựa vào đồng minh Nga thời Chiến tranh Lạnh để phòng thủ ngăn chặn.
Tuần
trước chuyến thăm của ông Trọng đến Washington, Hà Nội đã tiếp nhận tại Vịnh Cam Ranh tàu ngầm thứ tư do Nga chế tạo,
loại Kilo tân tiến, có thể trang bị tên lửa, được thiết kế để chống tàu ngầm và
chống tàu trên mặt nước. Việt Nam sẽ cho vận hành sáu chiếc tàu ngầm chạy bằng
điện và dầu diesel vào cuối năm nay, trở thành nước có đội tàu tiên tiến nhất
Đông Nam Á. Trong khi Việt Nam có thể mong muốn nâng cấp thiết bị từ Nga sang
Mỹ, chuyến viếng thăm mang tính biểu tượng của ông Trọng làm nổi bật những trở
ngại lớn, đang cản trở mối quan hệ chiến lược toàn diện.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment